تاریخچه:اگر بخواهیم برای رشته اتاق
عمل تاریخچه ای متصور شویم، باید قدمت آن را به ابتدای قرن بیستم نسبت دهیم. اولین
بار مارتا لوسی مفهوم تکنسین اتاق عمل را در سال 1901 بیان کرد و به بیان وظایف
پرستار اتاق عمل پرداخت. اما حضور گسترده تکنسین های اتاق عمل با شروع جنگ جهانی
اول و دوم شکل گرفت. در جریان این جنگ ها،
پرستارانی در اتاق های عمل بودند که در کنار پزشکان در هنگام عمل حضور داشتند و
خدمت رسانی می کردند. در سال 1957 به تدریج این کار تبدیل به علم شد و کم کم وارد
دانشگاه های جهان شد.
رشته اتاق عمل در ایران در مقطع کاردانی بین سال های 1366 تا 1380 و در مقطع کارشناسی پیوسته و ناپیوسته از سال 1387 در دانشکده های مختلف سطح کشور راه اندازی گردید. این رشته در دانشکده
های پیراپزشکی و یا پرستاری به دانشجویان ارائه می گردد. در این دانشکده گروه اتاق
عمل متولی اداره دانشجویان در رشته کاردانی اتاق عمل می باشد. پس می توان این رشته را رشته ای نوظهور در ایران
دانست.
پذیرش در رشته اتاق عمل در دو مقطع کاردانی و
کارشناسی صورت می گیرد. تحصیل در رشته کاردانی اتاق عمل براساس سوابق تحصیلی امکان
پذیر است. به همین جهت داوطلبانی که قصد تحصیل در رشته کاردانی اتاق عمل را دارند
می بایست در صورت واجد شرایط به صورت بدون کنکور اقدام به ثبت نام در این رشته
نمایند. البته یکی از شرایط پذیرش در رشته کاردانی اتاق عمل بومی بودن داوطلب و
نیز تحصیل در یکی از مناطق محروم می باشد.
همچنین فارغ التحصیلان کارشناسی
پرستاری می توانند با گذراندن یک دوره دو ساله، تکنسین اتاق عمل بشوند.
دوره تحصیل رشته اتاق عمل به دو صورت است:
- دوره کاردانی رشته اتاق عمل: متقاضیان رشته اتاق عمل می توانند در دوره
کاردانی رشته اتاق عمل مشغول به تحصیل شوند و بعد از گذراندن دوره دوساله کاردانی
اتاق عمل در جایگاه کاردان اتاق عمل در مراکز درمانی مشغول به کار شوند. آنها می
توانند بعد از اتمام دوره کاردانی اتاق عمل با گذراندن یک دوره دو ساله کمک اول
جراح شوند.
- دوره کارشناسی رشته اتاق عمل: دوره کارشناسی رشته اتاق عمل 4 ساله است و
دانشجویان بعد از پذیرش در این دوره می بایست 130 واحد درسی را بگذرانند.
-واحدهای دروس عمومی: 22 واحد
-دروس پایه و تخصصی : 74 واحد
-کارآموزی : 18 واحد
-کارآموزی در عرصه : 16 واحد
طرح اجباری اتاق عمل:
فارغ
التحصیلان رشته اتاق عمل، پس از فارغ التحصیلی ملزم به گذراندن یک طرح اجباری 1
ساله (مقطع کاردانی) و طرح 2 ساله (مقطع کارشناسی) در مناطق محروم هستند، که قابل
خرید نیست. این طرح برای پسران به عنوان دوره خدمت سربازی در نظر گرفته
می شود.
سیرکولر (Circuler) و
اسکراب (Scrub):
تکنسین اتاق عمل دستیار جراح
است که در کنار یک گروه پزشکی شامل جراحان، پرستاران و متخصصان بیهوشی ساعت‌های
زیادی ایستاده کار می‌کند. وظیفه او آماده کردن وسایل جراحی، استریل و اداره اتاق
عمل است.
کمک جراحان در اتاق عمل ۲ وظیفه اصلی دارند: سیرکولر (Circuler) و اسکراب (Scrub).
سیرکولر یعنی فردی که پروسه های استریل شدن را طی
نمی کند و وسایل جراحی را فراهم می کند. از این رو حق نزدیک شدن به بیمار را در طی
عمل ندارد، بلکه می بایست تمامی نیازهای تیم جراحی را از خارج فیلد استریل کنترل و
برآورده کند .
اسکراب نقطه ی مخالف سیرکولر به حساب می آید و فرد در
کنار بالین بیمار حضور دارد. تکنولوژیست های جراحی برای ایفای نقش اسکراب در سه
سطح ۱ و ۲ و ۳ فعالیت می کنند؛ در سطح اول، فرد وارد عمل
های عمومی می شود و در سطح دوم می تواند در عمل های تخصصی تر ایفای نقش نماید و در
سطح سوم فرد در حوزه مدیریت نیز وارد می شود. به طور طبیعی تکنولوژیست اتاق عمل در
یک وضعیت استریل در طول روند جراحی عمل می کند، همچنین بسیاری از وظایف غیراستریل
(وظایف فرد سیار) را نیز در طی یک روز کاری انجام می دهد.
توانایی های لازم برای رشته اتاق عمل:
علاقه مندان به رشته اتاق عمل باید در وهله اول،
روحیه کار و حضور در اتاق عمل را داشته باشند. افرادی که از جراحی، خون و مانند
این ها واهمه دارند، نمی توانند در این رشته موفق شوند. اما لازمه دیگر پذیرش در
این رشته، حس مسئولیت پذیری است. چرا که مشاغل مربوط به این رشته با جان انسانها
در ارتباط اند و کوچک ترین سهل انگاری و بی مسئولیتی می تواند عواقب سنگینی را به
دنبال داشته باشد.
داشتن صداقت و پایبندی به اصول اخلاقی برای یک
کارشناس اتاق عمل لازم بوده و همواره باید نگاه مراقبتی نسبت به بیماران و
همکارانش داشته باشد. علاقه مندان به این رشته باید از سرعت عمل و دقت بالایی در
انجام امور برخوردار بوده و بتوانند در شرایط بحرانی و حساس، کارها را اولویت بندی
نمایند. صبور و علاقه مند بودن به کمک کردن و رفع نیازهای دیگران از جمله ویژگی
های لازم برای اشتغال در این رشته هستند.
در کنار همه موارد فوق، فرد باید توانایی جسمی
بالایی داشته باشد. چرا که شرایطی همچون ایستادن طولانی مدت، جا به جایی و بلند
کردن وسایل سنگین، بیماری های مسری، بوهای نامطبوع، مواد خطرناک و … جزو
موارد اجتناب ناپذیر این رشته هستند.
وظایف تکنسین اتاق عمل:
-آماده سازی اتاق عمل: یکی از وظایف تکنسین اتاق عمل،
آماده سازی اتاق عمل است. این آماده سازی شامل تمیز کردن و ضدعفونی کردن اتاق،
چیدن و تمیز کردن ابزار و تجهیزات پزشکی و بررسی صحت و سلامت دستگاه‌های پزشکی است.
-کمک به پزشک: تکنسین اتاق عمل باید به پزشک
در هنگام عمل جراحی کمک کنند. کمک‌های لازم در اتاق عمل شامل دادن ابزار و تجهیزات
مورد نیاز، رسیدگی به نیازهای پزشک و حفظ فضای کاری مناسب است.
-مراقبت از بیمار: از دیگر وظایف تکنسین اتاق عمل
مراقبت و کمک به بیمار در هنگام عمل جراحی است. مراقبت از بیمار شامل کمک به بیمار
برای رفت و آمد، تغذیه، آب و هوا مناسب، حفظ حریم خصوصی و رعایت تمامی نیازهای
بیمار می‌شود.
-مدیریت تجهیزات پزشکی: تکنسین اتاق عمل مدیریت
تجهیزات پزشکی شامل بررسی و تعمیر تجهیزات، انتقال تجهیزات به اتاق عمل و مدیریت موجودی
تجهیزات را بر عهده دارند.
-پایش بیمار: تکنسین اتاق عمل باید پایش
بیمار را در طول عمل جراحی که شامل پایش فشار خون، ضربان قلب و سطح اکسیژن بیمار
است را به نحو احسن انجام دهند.
-ثبت و گزارش دادن: تکنسین اتاق عمل باید تمامی
فعالیت های خود را ثبت و گزارش دهد، شامل ثبت اطلاعات بیمار، تجهیزات استفاده شده
و هرگونه مشکل یا عارضه در طول عمل جراحی.
-کنترل پرونده بیمار قبل از جراحی برای اطمینان
از کامل بودن مدارک پزشکی مورد نیاز (مانند اجازه عمل و آمادگی های عمل، داروهای
قبل از عمل، عدم داشتن وسایل مصنوعی و زیور آلات و …)
-آماده کردن بیماران برای جراحی مانند دادن
آموزش ها و اطلاعات لازم به بیمار، شستن و ضدعفونی کردن محل های برش روی بدن بیمار
و …
-کمک کردن به پزشکان و پرستاران قبل و در حین
جراحی
-مراقبت از نمونه های آزمایشگاهی برخی از جراحی
ها و فرستادن آنها به آزمایشگاه
-کمک در استریل و پانسمان کردن نهایی بیمار
رشته اتاق عمل در مقطع ارشد دارای گرایش‌های
زیر است:
-اتاق عمل
-ارگونومی
-فیزیولوژی
-تکنولوژی گردش خون
-مهندسی پزشکی
-زیست فناوری پزشکی
-علوم بهداشتی در تغذیه
-فیزیولوژی، نانوتکنولوژی پزشکی
-علوم تغذیه
-اقتصاد بهداشت
-اپیدمیولوژی
-مدیریت خدمات بهداشتی درمانی